การใช้สิ่งแวดล้อมเพื่อเป็นแหล่งเรียนรู้

"สวัสดีครับ เรื่องการใช้สิ่งแวดล้อมเพื่อเป็นแหล่งเรียนรู้ คุณเลือกเรียนรู้ด้วยตนเอง ดังนั้น สามารถเลื่อนเมาส์อ่านและทำความเข้าใจเนื้อหาสาระได้ตามสะดวกได้เลยครับ หรือหากต้องการให้ Luca ช่วยอธิบายในหัวข้อใดก็คลิกฟังเสียง Luca ที่ด้านล่างของแต่ละหัวข้อนั้นได้เลยครับ และเมื่อจบเนื้อหาแล้วอย่าลืมวัดค่าพลังการเรียนรู้เพื่อเก็บคะแนนด้วยนะครับ (โดยเมื่อกดปุ่ม Back กลับไปยังหน้าหลักของบทเรียนจะมีรายการให้เลือกทำแบบทดสอบหลังเรียนครับ)"

การจัดสิ่งแวดล้อมในโรงเรียน
การจัดสิ่งแวดล้อมในโรงเรียน หมายถึง การจัดสภาพแวดล้อมของโรงเรียน แบ่งได้เป็น 3 ประเภท คือ สภาพแวดล้อมทางกายภาพ สภาพแวดล้อมทางวิชาการ และสภาพแวดล้อมทางการบริหารจัดการ โดยมีรายละเอียดดังนี้
1. สภาพแวดล้อมทางกายภาพ สิ่งแวดล้อมที่เป็นรูปธรรมมองเห็น สัมผัสได้ สร้างขึ้นเพื่ออำนวยความสะดวกหรือตอบสนองความต้องการ
2. สภาพแวดล้อมทางวิชาการ สิ่งแวดล้อมที่ส่งผลต่อการจัดบรรยากาศการเรียนรู้ในห้องเรียนและนอกห้องเรียนเพื่อส่งเสริมและสนับสนุนให้นักเรียนเกิดการเรียนรู้
3. สภาพแวดล้อมทางการบริหารจัดการ สิ่งแวดล้อมที่เป็นลักษณะการดำเนินกิจกรรมของโรงเรียน การปฏิบัติงานด้วยความร่วมมือร่วมใจของบุคลากรจนบรรลุตามเป้าหมายที่กำหนด

การจัดอาคารสถานที่และสิ่งแวดล้อมในสถานศึกษา ประกอบด้วย
1. การบริหารงานอาคารสถานที่ หมายถึง การกำหนดแนวทางและการวางแผนการบริหารจัดการ อาคารสถานที่ การจัดทำแผนผังบริเวณสถานศึกษา การดูแลและพัฒนาอาคารสถานที่และสภาพแวดล้อม การติดตามตรวจสอบการใช้อาคารสถานที่และสภาพแวดล้อม
2. การจัดสภาพแวดล้อมและบรรยากาศภายในสถานศึกษา หมายถึง การจัดสิ่งแวดล้อมและบรรยากาศบริเวณสถานศึกษาและภายในอาคารเรียนและอาคารต่าง ๆ ให้เกิดความสะอาด ร่มรื่น สวยงามและปลอดภัย การจัดสิ่งแวดล้อมและบรรยากาศในสถานศึกษานั้น ควรจัดบริเวณต่าง ๆ ให้เป็นสัดส่วนและตกแต่งบริเวณโดยรอบให้สวยงาม ร่มรื่น และน่าอยู่

ประเภทของแหล่งเรียนรู้
การจัดประเภทของแหล่งเรียนรู้ สามารถจัดได้หลายแบบตามความสอดคล้องกับโรงเรียนหรือสถานศึกษาแต่ละแห่ง เพื่อเอื้อประโยชน์ต่อการใช้งาน 

การจัดประเภทตามลักษณะของแหล่งเรียนรู้ แบ่งได้เป็น 3 ประเภท ดังนี้

1. แหล่งเรียนรู้ตามธรรมชาติ เป็นแหล่งเรียนรู้ที่มีอยู่แล้วตามธรรมชาติ เช่น ภูเขา แม่น้ำ ป่าไม้ ลำธาร ทะเล ท้องฟ้า มหาสมุทร หิน ดิน ทราย ฯลฯ
2. แหล่งเรียนรู้ที่มนุษย์สร้างขึ้น เป็นแหล่งเรียนรู้ที่มนุษย์สร้างขึ้นเพื่อสืบทอดศิลปวัฒนธรรม ตลอดจนเทคโนโลยีและสิ่งอำนวยความสะดวกของมนุษย์ แบ่งได้เป็น
- แหล่งเรียนรู้ทางภูมิสถาปัตย์ เช่น สิ่งปลูกสร้าง อาคาร สถานที่ เขื่อน อุทยาน อนุสาวรีย์ โบราณสถาน โบราณวัตถุ ตลาด บ้านเรือน ที่อยู่อาศัย
- แหล่งเรียนรู้ทางสังคม เป็นแหล่งการเรียนรู้เกี่ยวกับความเชื่อและเจตคติที่มนุษย์ได้สั่งสมและพัฒนาเป็นวัฒนธรรม ขนบธรรมเนียม ประเพณี และอาจเป็นเหตุการณ์หรือกิจกรรมต่างๆ เช่น ประเพณีสงกรานต์ งานหรือเหตุการณ์ต่างๆ เช่น งานสัปดาห์ห้องสมุด สัปดาห์วิทยาศาสตร์ การจัดนิทรรศการ ฯลฯ
- แหล่งเรียนรู้ทางการศึกษาค้นคว้า  เช่น ห้องสมุด  พิพิธภัณฑ์ ห้องปฏิบัติการ ห้องพุทธศาสตร์ ห้องเกียรติยศ สวนพฤกษศาสตร์ ฯลฯ
3. แหล่งเรียนรู้ที่เป็นบุคคล เป็นแหล่งเรียนรู้เกี่ยวกับบุคคลต่างๆ ที่สามารถถ่ายทอดความรู้ได้ ซึ่งจะถ่ายทอดความรู้ ความสามารถ คุณธรรม จริยธรรม ภูมิปัญญาท้องถิ่น ทั้งในด้านการประกอบอาชีพและการสืบสานศิลปวัฒนธรรม ตลอดจนนักคิด นักประดิษฐ์ และผู้ที่มีความคิดริเริ่มสร้างสรรค์ในด้านต่างๆ  เช่น พระภิกษุสงฆ์ ครู ปราชญ์ชาวบ้าน นักวิชาการ นักธุรกิจ ผู้ประสบความสำเร็จในการประกอบอาชีพต่าง ๆ ฯลฯ

การจัดประเภทตามที่ตั้งของแหล่งเรียนรู้ แบ่งได้เป็น 2 ประเภท คือ

1. แหล่งเรียนรู้ในโรงเรียน โดยดั้งเดิมแล้วแหล่งเรียนรู้ในโรงเรียนจะมีแหล่งเรียนรู้หลัก คือ ครู อาจารย์ ห้องเรียน ห้องสมุด ต่อมามีการพัฒนาเป็นห้องปฏิบัติการต่างๆ เช่น ห้องปฏิบัติการทางวิทยาศาสตร์ ห้องปฏิบัติการทางภาษา ห้องปฏิบัติการคอมพิวเตอร์ ห้องโสตทัศนศึกษา ห้องศูนย์คณิตศาสตร์ ตลอดจนการใช้อาคารสถานที่ บริเวณและสิ่งแวดล้อมต่าง ๆ ภายในโรงเรียน
2. แหล่งเรียนรู้ในชุมชน ครอบคลุมทั้งด้านสถานที่และบุคคล ซึ่งอาจอยู่ในชุมชนใกล้เคียงที่สามารถพานักเรียนไปศึกษาหาความรู้ เช่น วัด หมู่บ้าน ภูเขา แม่น้ำ สถานประกอบการต่างๆ การละเล่นพื้นบ้าน  ภูมิปัญญาชาวบ้าน เทคโนโลยีในชีวิตประจำวัน และแหล่งข้อมูลข่าวสารต่างๆ ฯลฯ

การจัดการเรียนรู้จากแหล่งการเรียนรู้
1. ใช้แหล่งวิทยาการต่างๆ ในชุมชนเพื่อให้ผู้เรียนได้เรียนรู้จากประสบการณ์ตรง
2. ใช้แหล่งการเรียนรู้จากสื่อสารมวลชน เพื่อให้ผู้เรียนฝึกวิเคราะห์ สนใจและติดตามสถานการณ์ความเคลื่อนไหวที่เกิดขึ้นในสังคม
3. ใช้แหล่งการเรียนรู้จากเทคโนโลยีสารสนเทศหรืออินเทอร์เน็ตและ Social media เพื่อให้สืบค้นและเรียนรู้ด้วยตนเองผ่านเทคโนโลยีที่ทันสมัย
4. จัดการศึกษานอกสถานที่ เพื่อเปิดโลกทัศน์และให้ผู้เรียนได้เรียนรู้จากโลกกว้าง

ตัวอย่างการใช้ประโยชน์จากแหล่งการเรียนรู้ในสถานศึกษา
ตัวอย่าง การบูรณาการเพื่อใช้ประโยชน์จากพันธุ์ไม้ภายในโรงเรียนเพื่อเป็นแหล่งเรียนรู้ของแต่ละกลุ่มสาระการเรียนรู้
1. กลุ่มสาระการเรียนรู้วิชาภาษาไทย ให้ผู้เรียนเขียนชื่อพันธุ์ไม้ แต่งคำประพันธ์หรือหาคำประพันธ์ที่ปรากฏชื่อพันธุ์ไม้นั้นๆ มาฝึกอ่าน แต่งทำนองเสนาะ ฝึกเขียนตามคำบอก เขียนเรียงความ คัดลายมือ หรือฝึกพูดบรรยายเกี่ยวกับลักษณะของพันธุ์ไม้
2. กลุ่มสาระการเรียนรู้วิชาคณิตศาสตร์ ให้ผู้เรียนฝึกนับจำนวนจากผลหรือกิ่งก้าน  ฝึกการวัดและการคาดคะเนขนาดและความสูงของต้นไม้ คำนวนหาตำแหน่ง ระยะทาง ทิศทาง ขนาด พื้นที่ รูปร่างของพันธุ์ไม้ เขียนแผนผัง แผนที่แสดงที่ตั้งของพันธุ์ไม้
3. กลุ่มสาระการเรียนรู้วิชาวิทยาศาสตร์ ให้ผู้เรียน เรียนรู้เกี่ยวกับลักษณะและส่วนต่าง ๆ ของต้นไม้ เช่น ราก ลำต้น ดอก ผล ใบ การสังเคราะห์แสง หรือการขยายพันธ์ุต้นไม้แต่ละชนิด
4. กลุ่มสาระการเรียนรู้วิชาสังคมศึกษา ศาสนา และวัฒนธรรม ให้ผู้เรียนศึกษาค้นคว้า เกี่ยวกับค่านิยม ความเชื่อ ประเพณีและพิธีกรรมเกี่ยวกับพันธุ์ไม้ ศึกษาภูมิปัญญาที่เกิดจากพันธุ์ไม้ ฝึกเขียนรายงานจากการสำรวจ และศึกษากฎหมายทีเกี่ยวข้องกับพันธุ์ไม้ชนิดต่าง ๆ
5. กลุ่มสาระการเรียนรู้วิชาสุขศึกษาและพลศึกษา ศึกษาสรรพคุณทางยาของพันธุ์ไม้ การผลิตยาชงสมุนไพรจากผลิตผลของพันธุ์ไม้ รายชื่ออุปกรณ์กีฬาที่ทำจากพันธุ์ไม้
6. กลุ่มสาระการเรียนรู้วิชาศิลปะ ฝึกวาดภาพระบายสีพันธุ์ไม้ เรียนรู้ชนิดและลักษณะของเครื่องดนตรีที่ทำจากพันธุ์ไม้ต่าง ๆ
7. กลุ่มสาระการเรียนรู้วิชาการงานอาชีพและเทคโนโลยี ฝึกออกแบบและสร้างสิ่งของ เครื่องมือ เครื่องใช้ที่ทำจากพันธุ์ไม้นั้น ๆ หรือเรียนรู้เกี่ยวกับอาชีพที่ต้องพึ่งพาอาศัยพันธุ์ไม้ การนำผลผลิตของพันธุ์ไม้มาทำเป็นอาหาร รวมทั้งการถนอมอาหารที่ได้จากพันธุ์ไม้แต่ละชนิด
8. กลุ่มสาระการเรียนรู้วิชาภาษาต่างประเทศ ให้ผู้เรียนเรียนรู้คำศัพท์และประโยคเกี่ยวกับส่วนประกอบต่าง ๆ ของต้นไม้
9. กิจกรรมพัฒนาผู้เรียน กำหนดต้นไม้ที่มีภายในบริเวณโรงเรียนให้เป็นต้นไม้ประจำโรงเรียน หรือจัดตั้งชมรมอนุรักษ์พันธุ์ไม้เพื่อสร้างจิตสำนึกในการสงวนรักษา และอนุรักษ์พันธุ์ไม้หายากในท้องถิ่น