หลักการสร้างบรรยากาศในชั้นเรียน

องค์ประกอบของการสร้างบรรยากาศในชั้นเรียน
1. ครูผู้สอน เป็นจุดเริ่มต้นของการเกิดบรรยากาศในชั้นเรียนและเป็นผู้กำหนดบรรยากาศเกี่ยวกับการเรียนการสอน
2. ผู้เรียน พฤติกรรมของผู้เรียนเป็นผลมาจากการที่ได้รับและเห็นตัวอย่างจากบุคคลแวดล้อมและจากพฤติกรรมของครู
3. ปฏิสัมพันธ์ระหว่างครูกับผู้เรียนจะนำมาซึ่งความร่วมมือและยอมรับซึ่งกันและกัน อันจะเป็นพื้นฐานที่สำคัญต่อการมีปฏิสัมพันธ์เชิงบวก 

2. บรรยากาศที่เป็นอิสระ เป็นบรรยากาศที่เปิดโอกาสให้ผู้เรียนมีอิสระในการค้นคว้าความรู้ด้วยตนเอง และทำกิจกรรมกลุ่มเพื่อแลกเปลี่ยนความคิดเห็นร่วมกัน ช่วยสร้างบรรยากาศที่มีชีวิตชีวาและสนุกสนาน อีกทั้งยังเป็นการพัฒนาความเป็นผู้มีคุณลักษณะของนักคิด ใจกว้าง มีเหตุผล ยอมรับฟังความคิดเห็นผู้อื่น ไม่ยึดมั่นในความคิดของตนเป็นหลักอย่างเดียว ใฝ่รู้ ไม่ด่วนตัดสินเรื่องใดโดยปราศจากการคิดไตร่ตรอง

3. บรรยากาศที่ท้าทาย เป็นบรรยากาศที่ผู้สอนสร้างให้ผู้เรียนกระตือรือร้น สนใจ ติดตาม ศึกษาค้นคว้า เช่น การถามคำถามที่ต้องใช้ความคิด การให้ทำงานที่ยากหรือแก้ปัญหาซับซ้อน หรือต้องอาศัยความพยายามในการค้นหาและทำให้สำเร็จ ตลอดจนสร้างบรรยากาศการแข่งขันเพื่อท้าทายให้เกิดความสนุกสนานระหว่างบุคคลหรือระหว่างกลุ่ม

4. บรรยากาศของการยอมรับนับถือ เป็นบรรยากาศที่ผู้เรียนยอมรับนับถือผู้สอนในฐานะเป็นผู้ให้ความรู้และให้คำแนะนำให้ผู้เรียนประสบความสำเร็จ และเป็นบรรยากาศที่ผู้สอนจะต้องยอมรับผู้เรียนในฐานะปัจเจกบุคคลที่มีสติปัญญา ความสามารถ ความถนัดและทักษะที่แตกต่างกัน โดยยอมรับในคุณค่าของผู้เรียนแต่ละคน และนำคุณค่าหรือความสามารถที่แตกต่างมาใช้ให้เกิดประโยชน์หรือประสานสัมพันธ์กัน อันจะเกิดประโยชน์ต่อการเรียนการสอนเป็นอย่างยิ่ง

5. บรรยากาศของการควบคุม เป็นบรรยากาศที่ทำให้ผู้เรียนมีระเบียบวินัยในตนเอง ปฏิบัติตามกฎเกณฑ์ และข้อปฏิบัติของห้องเรียน โดยผู้เรียนมีหน้าที่รับผิดชอบการเรียนรู้และงานของตนเอง มีความตรงต่อเวลาในการเข้าเรียนและส่งงาน ตลอดจนการแต่งกาย ภาษาท่าทาง วาจาที่ใช้สุภาพและเป็นผู้มีสัมมาคารวะ และให้ตระหนักเสมอว่าการที่ผู้สอนมีความคุ้นเคยเป็นกันเองกับผู้เรียนนั้นเป็นสิ่งที่ดี แต่ต้องสร้างให้ผู้เรียนมีความเกรงใจและประพฤติในทางที่เหมาะสมทั้งกาย วาจาและใจ

6. บรรยากาศของการกระตุ้นความสนใจ เป็นการทำให้ผู้เรียนเกิดแรงจูงใจเพื่อไปสู่เป้าหมายที่กำหนด โดยผู้สอนใช้การเสริมแรงให้ผู้เรียนเพิ่มความถี่ของพฤติกรรมในทางที่พึงประสงค์ตามหลักจิตวิทยาที่ว่า ทุกคนมีแรงขับทางปัญญา มีความอยากรู้อยากเห็น มีลักษณะเห็นตนเองสำคัญกว่าคนอื่น ต้องการมีชื่อเสียง เป็นที่ยอมรับจากผู้อื่น ดังนั้น ผู้สอนจึงสามารถสร้างแรงจูงใจใฝ่สัมฤทธิ์ด้วยการกระตุ้นให้เกิดแรงขับทางปัญญา เสนอสิ่งเร้าที่ท้าทายให้ผู้เรียนต้องการทำ ค้นคว้าด้วยความสนใจ ปลูกฝังให้เห็นคุณค่า ความสามารถและทักษะของตนเอง สร้างโอกาสให้ได้แสดงออกเพื่อเป็นที่ยอมรับนับถือของเพื่อน และใช้เทคนิคการเสริมแรงที่เหมาะสมแบบต่าง ๆ ดังนี้
- การเสริมแรงด้วยวาจา เช่น กล่าวชมเชย ด้วยคำพูดที่ว่า ดี ดีมาก เป็นความคิดที่ดี น่าสนใจ โดยผู้สอนจะต้องพูดให้ตรงกับความเป็นจริงตามสภาพของผู้เรียน
- การเสริมแรงด้วยท่าทาง เช่น แสดงการยอมรับโดยการพยักหน้า ยิ้มพอใจ ตั้งใจฟัง ปรบมือ ใช้สายตาแสดงความสนใจและพอใจ การสัมผัสกายและแสดงอาการยอมรับ
- การเสริมแรงด้วยการให้รางวัลและสัญลักษณ์ต่าง ๆ เช่น การให้วัตถุสิ่งของ การนำผลงานมาแสดงและยกย่อง การติดป้ายประกาศเพื่อแสดงผลงาน การให้เครื่องหมายหรือสัญลักษณ์ ต่าง ๆ เป็นต้น

2. ให้ความสนใจกับผู้เรียนทุกคนอย่างทั่วถึงและเท่าเทียม
  - ผู้สอนจะต้องไม่ละเลยผู้เรียนที่เงียบขรึม หรือไม่แสดงพฤติกรรมการมีส่วนร่วมใดใด
  - ผู้สอนควรตระหนักและระมัดระวังเกี่ยวกับความรู้สึกชอบหรือไม่ชอบบุคคลใดบุคคลหนึ่งในกลุ่มเรียนที่อาจจะมีพฤติกรรมในทางลบ ซึ่งอาจจะเกี่ยวเนื่องมาจากการแต่งกาย เพศ ลักษณะท่าทาง หรืออายุ
  - ผู้สอนต้องระมัดระวังเกี่ยวกับเรื่องเชื้อชาติ ศาสนา หรือลักษณะส่วนบุคคลและลักษณะนิสัยของผู้เรียนแต่ละบุคคล ซึ่งจะทำให้ผู้สอนแสดงออกมาในทางที่เป็นอคติกับผู้เรียนหรือทำให้ผู้เรียนไม่ชอบได้ โดยพฤติกรรมเหล่านี้จะแสดงออกมาแบบไม่รู้ตัว เช่น ไม่เรียกผู้เรียนคนนั้นตอบคำถาม หรือให้มีส่วนร่วมในกิจกรรม หรือไม่สบสายตากับผู้เรียนเหล่านั้น

3. ผู้สอนควรมีการกระตุ้นผู้เรียน โดยใช้ลักษณะท่าทางเพื่อก่อให้เกิดความรู้สึกที่ดี มั่นคงและมีความเชื่อมั่น ได้แก่
  - มองและสบตากับผู้เรียนเสมอ
  - เคลื่อนไหวไปรอบห้องบ้างอย่างเหมาะสม ใช้การพูดและสนทนาหรือบรรยายอย่างเป็นธรรมชาติและมีชีวิตชีวา
  - ควบคุมลักษณะท่าทางที่แสดงความมั่นใจในตนเองได้
  - ยิ้มและหัวเราะในชั้นเรียนและกระตุ้นให้ผู้เรียนมีการแสดงออกด้วยการยิ้มและมีเสียงหัวเราะ
  - เสียงของผู้สอนเป็นเรื่องสำคัญ เสียงต้องดังชัดเจน มีพลังและมีจังหวะตามความตื่นเต้นของเรื่องที่พูดหรืออธิบาย

4. ผู้สอนต้องรู้จักผู้เรียนทุกคน ในขณะเดียวกันก็เปิดโอกาสให้ผู้เรียนได้รู้จักกันเองในกรณีที่รู้จักกันใหม่ ๆ
  - จำชื่อผู้เรียนให้ได้ ถ้าในห้องเรียนขนาดใหญ่อาจจะขอให้ผู้เรียนนั่งประจำที่เดิมไปก่อนในช่วง 2-3 สัปดาห์แรก และใช้แผนผังที่นั่งระบุรูปภาพผู้เรียนพร้อมชื่อกำกับช่วยในการจดจำ
  - เรียนรู้เกี่ยวกับผู้เรียนแต่ละคนและยอมรับข้อมูลส่วนบุคคลเพิ่มเติม เช่น ภูมิลำเนา และความสนใจ
  - เต็มใจที่จะบอกข้อมูลส่วนตัวของผู้สอนให้ผู้เรียนทราบ โดยอาจจะเล่าประสบการณ์และภูมิหลังพอสังเขป ตามวิจารณญาณและความเหมาะสมเพื่อให้ผู้เรียนได้รู้จักและรู้สึกเป็นกันเอง

2. การสร้างบรรยากาศแห่งความร่วมมือร่วมใจ โดยจัดกิจกรรมให้เกิดการปฏิสัมพันธ์กับกลุ่ม สนับสนุนให้ผู้เรียนได้เล่น ทำงานและเรียนรู้จากกลุ่มเพื่อน ครูคอยปรับปรุงการใช้ภาษา มารยาทและพัฒนาพฤติกรรมที่พึงประสงค์ เพื่อให้ผู้เรียนสามารถทำงานกับกลุ่มเพื่อนได้อย่างดี เป็นที่ยอมรับของกลุ่ม มีการจัดกิจกรรมเพื่อให้ผู้เรียนได้ทำสิ่งต่าง ๆ ในบรรยากาศร่วมมือร่วมใจกัน ซึ่งแม้จะมีการแข่งขันกันบ้าง แต่ควรเป็นการแข่งขันกันอย่างเป็นมิตร ได้มีโอกาสได้รับผลแห่งการทำงานร่วมกัน การปฏิสัมพันธ์กับกลุ่มจะทำให้เกิดการแลกเปลี่ยนเรียนรู้ซึ่งกันและกันทั้งด้านความคิด และการกระทำอันส่งผลต่อการเรียนรู้ทักษะทางสังคม ซึ่งจะเกิดประโยชน์ต่อผู้เรียนที่จะนำไปใช้ในการอยู่ร่วมกับผู้อื่นต่อไป

3. สร้างบรรยากาศแห่งการมีสัมพันธภาพที่ดีระหว่างกัน ทั้งครูกับผู้เรียน ผู้เรียนด้วยกันและกับบุคคลอื่น ๆ การมีมนุษยสัมพันธ์ที่ดี เริ่มด้วยการสื่อสารที่ดี ซึ่งการสื่อสารระหว่างกันนั้นสามารถทำได้ทั้งการใช้วาจา ภาษาท่าทาง และการปฏิบัติต่อกัน ครูมีหน้าที่ในการกระตุ้นให้ผู้เรียนปฏิบัติต่อกันด้วยดี ไม่มีการทะเลาะเบาะแว้ง ครูมีหน้าที่ในการลดความขัดแย้งที่เกิดขึ้น และจะต้องเป็นแบบฉบับของการมีปฏิสัมพันธ์ที่ดีระหว่างตนเองกับผู้อื่น 

4. สร้างบรรยากาศที่ไม่กดดัน โดยลดกิจกรรมที่ต้องมีการแข่งขันเพื่อให้เกิดผลแพ้ชนะหรือเป็นที่หนึ่งเหนือผู้อื่น ให้ทุกคนมีโอกาสได้แสดงออกเท่าเทียมกันและได้รับการยกย่องเหมือนกัน สำหรับการประเมินผลการเรียนรู้ ควรประเมินผลที่แสดงถึงพัฒนาการแห่งความเป็นคนเก่ง คนดี และมีความสุข ให้ผู้เรียนได้รู้ผลการกระทำของตนเองและมีการพัฒนาตนเองโดยไม่ต้องแข่งขันกับผู้อื่น

     การสร้างบรรยากาศการเรียนรู้อย่างมีความสุขนั้น ครูซึ่งเป็นผู้นำทางการเรียนรู้จำเป็นต้องมีเป้าหมายของการจัดบรรยากาศการเรียนรู้ที่ถูกต้อง เพื่อมุ่งสร้างนิสัยการใฝ่รู้ ใฝ่เรียน รักการเรียนรู้ตลอดชีวิต ไม่ใช่เพื่อมุ่งให้ผู้เรียนเกิดความสนุกในการเรียนแต่เพียงอย่างเดียว ควรมุ่งสร้างคุณลักษณะของการเห็นแก่ประโยชน์ส่วนรวม การช่วยเหลือเกื้อกูลผู้อื่น การพึ่งตนเองมากกว่าพึ่งผู้อื่น และการเป็นคนมีความคิดสร้างสรรค์ เพื่อการดำรงชีวิตอยู่ในสังคมได้อย่างมีความสุข